سم قارچ تریکوتسین سلاح خطرناک نظامی
نوشته : امیرعباس قدرت کارشناس میکروبیولوژی
میزان بیماری فردی که با سم قارچی تریکوتسین تماس یافته است بستگی به وضعیت فرد، روش آلوده شدن و ... دارد. همچنین علائم و نشانه های بالینی به میزان دوز دریافتی نیز وابسته می باشد: در معرض قرار گرفتن با مقادیر بالای این سم (مسمومیت حاد) موضوع اصلی طب نظامی در مواجهه با سلاح های بیولوژیک می باشد و مقادیر کم این سم سبب مسمومیت های مزمن می گردد.
1-مسمومیت حاد
در معرض قرار گرفتن حاد از راه دهان، پوست و یا ذرات معلق سم قارچی تریکوتسین موجب ضایعه معدی و روده ای می شود. دلیل مسمومیت، سیستم عصبی مرکزی باعث بی اشتهایی، بی میلی و حالت تهوع شده و سرکوبی اندام تولید مثلی صورت می گیرد و در نهایت اثر شدیدی بر روی سیستم گردش خون گذاشته و منجر به ایجاد فشار خون و حمله عصبی می گردد.
بر اساس نوع معرض بودن اثرات خاصی نیز مشاهده می شود:
· از راه پوست: نکروز پوستی و التهاب
· از راه دهان: آسیب بخش بالایی معده روده ای
· از راه چشم: آسیب قرنیه
در آسیای جنوب شرقی در سالهای 1970 میلادی علائم در عرض چند دقیقه پس از انفجار سلاح ها (راکت های هوا به زمین، بمب و ...) و ایجاد باران های زرد خود را نشان داد. ذرات معلق این باران ها سبب آلوده سازی خاک، آب و غذا شده و در نتیجه باعث بروز بیماری های گوناگونی در انسانها گردید.در این شرایط اولین علائم و نشانه ها عبارت بود از تهوع و استفراغ شدید، سوزش سطحی پوست، بی حالی، ضعف، سرگیجه و کاهش تطابق بینایی. در ظرف چند دقیقه تا چند ساعت اسهال خونی شروع می شود. 3 تا 12 ساعت بعد علائمی نظیر تنگی نفس، سرفه، خونریزی لثه، خون دماغ، استفراغ خونی، درد قسمتی مرکزی قفسه سینه و درد شکمی بروز می یابد. مناطق پوستی آلوده شده، قرمز رنگ، دردناک و متورم و خارش دار هستند.
بی اشتهایی و کم آبی در اکثر بیماران دیده می شود. در نهایت ظرف چند دقیقه، چند ساعت تا چند روز همراه با حالتهایی نظیر لرزه، حمله های شدید، کما و مرگ رخ می دهد.
در افغانستان و آسیا بیشترین علائم و نشانه های دیده شده از سم تریکوتسین عبارتند از: استفراغ (%71)، اسهال(%53)، آسیب پوستی بصورت سوختگی و خارش(%44)، جوش و تاول پوستی (%33)، خونریزی(%52) و تنگی نفس(%48) می باشد[15].
1-1-مسومیت حاد از راه پوست
شواهد حاکی از آن است که وقتی پوست فردی در آزمایشگاه با مقادیر بسیار کمی از سم تریکوتسین آغشته می شود، ظرف 1 تا 2 هفته بعد از تماس سبب بروز سوزش های سطحی شدیدی می گردد.
از حیوانات آزمایشگاهی مانند موش و خوکچه هندی جهت بررسی سمیت تریکوتسین از راه پوست استفاده گردید و مشخص شد در موش طی مدت 6 ساعت پس از اولین تماس، نکروز پوستی ایجاد می گردد و ضایعه های پوستی در خوکچه هندی پس از 24 ساعت بروز می یابد. این مدارک حاکی از آن است که مسمومیت از راه پوست یکی از مهمترین راه های آلوده سازی و ایجاد بیماری خصوصا در باران زرد محسوب می شود.
2-1-مسومیت حاد از راه چشم
اکثر قربانیان باران های زرد درد، سوزش چشم همراه با ریزش اشک و محو شدن دید را گزارش نموده اند. آزمایشهای انجام گرفته بر روی موش ها نشان می دهد که وقتی به کیسه های ملتحمه این موجودات مقداری تریکوتسین تزریق می شود ظرف 1 تا 2 روز غشاء ملتحمه دچار ادم می شود، قرنیه مات شده و آسیب های جبران ناپذیری در آن ایجاد می شود. از این آزمایشات می توان این گونه نتیجه گیری نمود که تریکوتسین می تواند سبب بروز آسیب های حاد چشمی و اختلال در بینایی گردد.
3-1-مسومیت حاد از راه تنفس
قربانیان باران های زرد انواع گوناگونی از علائم و نشانه های تنفسی را گزارش نموده اند. بخشی از مهمترین آنها عبارتند از: اثر بر روی دماغ بصورت خارش، درد، آبریزش بینی و خون دماغ، اثر بر روی گلو بصورت جراحت دردناک، تغییر صدا و آفونی و اثر بر روی انشعابات لوله تنفسی بصورت عطسه، خلط خونین، تنگی نفس و درد عمیق قفسه سینه بوده است.
در حملات بیولوژیک در آسیا می توان اینگونه فرض نمود که ذرات معلق حاوی سم با قطر ذرات بزرگتر از 1 تا 4 میکرون قسمت های فوقانی دستگاه تنفسی را درگیر می سازد و حتی این احتمال نیز وجود دارد که ذرات بزرگتر از انشعابات لوله های تنفسی به خارج حرکت کرده و وارد بخش های معدی روده ای شده و آسیب های ثانویه ای را ایجاد نمایند. می توان اینگونه فرض نمود که در قربانیان سم های تریکوتسینی راه های چندگانه ای(پوستی، دستگاه تنفسی فوقانی و آسیب معدی روده ای ثانویه) در بروز بیماری ها در آنها نقش داشته است. علائمی نظیر اسهال و استفراغ، ملنا، دردهای شکمی و گاستروآنتریت حاد همراه با استفراغ خونی همگی نشان دهنده ورود سم از دستگاه تنفسی فوقانی به درون بخش معدی روده ای است. نمونه برداری از قربانیانی که پس از 24 تا 48 ساعت پس از آلودگی با سم تریکوتسین مرده اند نشان می دهد که گاستروآنتریت شدیدی همراه با خون ریزی در مری، معده و دوازدهه آنها دیده می شود بنابر این یکی از مهمترین علت های مرگ و میر را می توان تغییر و جابجایی سم تریکوتسین از دستگاه تنفسی فوقانی و انشعابات لوله های تنفسی به درون بخش معدی روده ای دانست.
2- مسمومیت مزمن
مسمومیت با مقادیر بسیار جزئی دوز تریکوتسین نمی تواند با مقادیری که در سلاح های بیولوژیک استفاده می شود، مقایسه شود. این نوع از مسمومیت معمولا در اثر در معرض قرار گرفتن مداوم با مقادیر جزئی تریکوتسین روی می دهد که نمونه بارز آن ATA می باشد.
: جستجو